De stenen in het algemeen
Indeling op wijk
Vanaf het einde van de 14e eeuw was Leiden ingedeeld in verschillende wijken en parochies. Bij de indeling van stad in wijken werd gekeken naar het belangrijkste gebouw dat in een gebied van de stad aanwezig was, uiteindelijk werd gebruik gemaakt van de volgende indeling: Gasthuis, Vleeshuis, Wanthuis en Wolfhuis.
Indeling op parochie
De indeling op parochie bevatte drie verschillende wijken: de parochie van Sint Pancras (Hooglandse Kerk), Sint Pieter (Sint Pieterskerk) en van Onze Lieve Vrouwe (Onze Lieve Vrouwekerk). De stenen kunnen verwijzen naar de verschillende parochies binnen de stad Leiden maar ook werden door middel van stenen de rechtsgebieden (jurisdicties) in de stad van elkaar gescheiden. De laatste optie is de meer waarschijnlijke optie aangezien de parochies in de stad later kwamen dan het bewijs voor het bestaan van de eerste steen.
Bevoegdheden van de lokale bevelhebber
Een andere verklaring voor de stenen is dat de stenen een directe link zouden hebben met de bevoegdheid van de lokale bevelhebbers. Zo zou de Rode Steen de steen voor de geestelijkheid zijn, de Blauwe Steen de steen zijn voor de gemeenten en poortersschappen en de Witte Steen voor de landvorst.
Hieronder houden we naast de link tussen de stenen met de rechtspraak in een district van de stad Leiden ook de link tussen de stenen met de stadsparochies aan.
Rode Steen van Leiden
De Rode steen bevindt zich in de Haarlemmerstraat en ligt ter hoogte van de Donkersteeg. De schout van het ambacht Marendorp, een gebied dat door de stad Leiden geannexeerd werd in 1355, sprak in dit district van de stad recht.
Een andere verklaring voor de Rode Steen is dat de steen de grens aangaf tussen de parochies Onze Lieve Vrouwe en Sint Pancras.
Blauwe Steen van Leiden
De Blauwe steen bevindt zich in de Breestraat en ligt ter hoogte van de Pieterskerkchoorsteeg en de Maarsmansteeg. De huidige steen die te zien is in de Breestraat is helaas niet meer de originele steen, dit is een gevolg van het feit dat onder andere in 1880 de steen plaats moest maken voor een paardentram. Wel ligt de steen nog op de historisch correcte plaats.
Op de blauwe steen zou in het openbaar recht gesproken zijn en regelmatig executies uitgevoerd worden, dit komt omdat de Blauwe Steen de meest centrale steen is en eigenlijk fungeerde als symbolisch middelpunt van de stad.
Witte Steen van Leiden
De Witte Steen bevindt zich op de Visbrug en zou het rechtsgebied van de burggraaf markeren. Ook deze Witte Steen op de Visbrug is niet meer de originele steen.
Een andere verklaring voor de Witte Steen is dat de steen de grens aangaf tussen de parochies Sint Pancras en Sint Pieter.